Ak Yul jurnallarınnan (1967–1977) Sadri Hamid şigırläre
Aräp hareflärennän transkripsiyä Fazile Nasretdin
Șulay uk kirill hareflärendä häm inglizçä tärcemäsen ukı
Original versiyä latin hareflärendä
İtalik: hazerge tel latin hareflärendä
*
Köz ayı
Kem yaratır köz ayın, sargaya usak, kayın
suıklanır bötön hava, kış yakın kilgän sayın.
Kem yaratır köz ayın, sargaya usak, kayın
suıklanır böten hava, kış yakın kilgän sayın.
Ak kalın kıraulardan, yir öste bulgan çıbar
bu ber ülem karşısında, niçek üsemlek çıdar.
Ak kalın kıraulardan, cir öste bulgan çıbar
bu ber ülem karşısında, niçek üsemlek çıdar.
Urmanlar här bakçalardan, yäşel tarmak betkän korob
özölgän sarı yafraklarnı, salkın cil yöri kuıb/kuvıb.
Urmannar här bakçalardan, yäşel tarmak betkän korıp
özelgän sarı yafraklarnı, salkın cil yöri kuıp.
*
Oktäb ayı – Oktäber ayı
Oktäb ayı kerer, kermäs: yämsezläner kır, tavı
Ä, taraflarda oçob yörör, açı äcäl sırhavı.
Oktäber ayı kerer-kermäs: yämsezläner kır, tavı
Ä, taraflarda oçıp yörer, açı äcäl sırhavı.
Zur bolon, saz, bakçalardan yäşelleklär bulır gayıb
kayın, tal härber usakdan: töşär yafrak sargayıb.
Zur bolın, saz, bakçalardan yäşelleklär bulır gayıp
kayın, tal härber usaktan: töşär yafrak sargayıp.
Yab yalangaç kalır dönya, kürgäç suık karnıñ agın
kalın köçle imänlär dä, kiyar yıglab yafragın.
Yap-yalangaç kalır dönya, kürgäç suık karnıñ agın
kalın köçle imännär dä, koyar yıglap yafragın.
*
Kiç
Kilde kiç buldı karangı, koyaş kiteb yırak batdı
eşläb argan adämlär dä, yoklarga häm kereb yatdı.
Kilde kiç buldı karañgı, koyaş kitep yırak battı
eşläp argan adämnär dä, yoklarga häm kerep yattı.
Sayragan härtörle koşlar, oçmilar artık öskä
bakça, bak, bötön kırlar, kergänlär kara töskä.
Sayragan härtörle koşlar, oçmıylar artık öskä
bakça, bak, böten kırlar, kergännär kara töskä.
Kükdä yırak küçük ul ay, yaktısın birä bik az büleb
İştelmi hiç nindi tavış, güyä dönya betkän üleb.
Kük tä yırak küçük ul ay, yaktısın birä bik az bülep
İşetelmi hiç nindi tavış, güyä dönya betkän ülep.
*
Törle hava
Hava yämsez, karangı kön, küklärne bolot kaplagan,
koyaşnıñda yaktısı yuk, niçärläp bolot kaplagan.
Yava yañgır, küklär kükräb, şartda-şort yäşen ata,
ber minutda yöz märtä[bä], disämdä tögöl [hata].
Kurkınıçlı şundi ber kön, kiyamät kopkan diyärsen.
SöbhanAlla şul yäşendän, üzeñ kotkar diyärsen.
Hava yämsez, karañgı kön, küklärne bolıt kaplagan,
koyaşnıñ da yaktısı yuk, niçärläp bolıt kaplagan.
Yava yañgır, küklär kükräp, şart da şort yäşen ata,
ber minutta yöz märtä[bä], disäm dä tügel “hata”.
Kurkınıçlı şundıy ber kön, kıyamät kopkan diyärseñ.
SöbhanAlla şul yäşennän, üzeñ kotkar diyärseñ.
Ber üydädä “dufan” kopkan, tışdagı hava kebek,
küklär kükräb, yäşen yäşnäb, yañgır häm yava kebek.
Oroşorga hatın kızgan, tirgi utırgan iren.
İsereb kileb başın aska, salıpkına torgan iren.
Bötön ızba zırr – selkenä, savıtlarda oçkali,
mesken irneñ baş yanından savıtlarda uzgali.
Alla üze äldä saklar, zarar-fälän kürenmi.
Yaralansada ireneñ başı, bagıp hatın küvenmi.
Ber öydä dä “tufan” kupkan, tıştagı hava kebek,
küklär kükräp, yäşen yäşnäp, yañgır häm yava kebek.
Orışırga hatın kızgan, tirgi utırgan iren.
İserep kilep başın aska salıp kına torgan iren.
Böten ızba zırr – selkenä, savıtlar da oçkalıy,
mesken irneñ baş yanınnan savıtlar da uzgalıy.
Alla üze äldä saklar, zarar-fälän kürenmi.
Yaralansa da ireneñ başı, bagıp hatın köyenmi.
İre gayeble keşe kebek, kurka avız açarga,
tışda köndä şundi yämsez, belmi çıgıp kaçarga.
Niçek itep bit kaçarsın? Eçep yahşı isergän?
Ayaklarda yörördi tögöl. Niçek üenä kergän?
Ozak iren hurlagan soñ, buldı tuktalgan kebek.
İredä astka başın salıp, tora yoklagan kebek.
Açulangan bulsada hazer, yılmayıp kölä başladı,
yakın kilep ireneñ muyınına, kullarında taşladı.
İre ayeple keşe kebek, kurka avız açarga,
tışta kön dä şundıy yämsez, belmi çıgıp kaçarga.
Niçek itep bit kaçarsın? Eçep yahşı isergän?
Ayaklar da yörerdäy tügel. Niçek öyenä kergän?
Ozak iren hurlagan[nan] soñ, buldı tuktalgan kebek.
İre dä aska başın salıp, tora yoklagan kebek.
Açulangan bulsa da hazer, yılmayıp kölä başladı,
yakın kilep ireneñ muyınına, kulların da taşladı.
Karañız inde hatınlarnı! Niçek iren koçakli,
kürep iseñez kitär ide, bulsañız şunda ul çaknı.
Ber-beresenä şulay itep, bireşdelär “gafular”,
İke arada kalmadı artık, yöräklänü-hafаlar.
Nurlı koyaş çıkkan kebek, yaktırdı tagın üy eçe,
tavış-tuışlar bulmaganı, başlandı tagın üy eşe.
İredä häm şadlıgından, buldı hatının übkän kebek,
başın kütärep eçmägändi, buldı eşkä kitkän kebek.
Karagız inde hatınnarnı! Niçek iren koçaklıy,
kürep isegez kitär ide, bulsagız şunda ul çaknı.
Ber-beresenä şulay itep, bireşdelär “afular”,
İke arada kalmadı artık, yöräklänü-hafular [hafalar].
Nurlı koyaş çıkkan kebek, yaktırdı tagın öy eçe,
tavış-tuışlar bulmaganı, başlandı tagın öy eşe.
İre dä häm şatlıgınnan, buldı hatının üpkän kebek,
başın kütärep eçmägändäy, buldı eşkä kitkän kebek.
Şul arada tışlarda häm, koyaş çıgıb bulgan ayaz,
yaumi yañgır, kükrämi kük, iskitärlek yämle yaz.
Belämez anı Allanıñ da, tigez tögöl könläre,
tönä yämle havalar bulsa, bolotlı bögön könläre,
häm şulay uk bändälärneñ könläredä berdi tögöl.
Oroşsada kayçan hatınlar, gayep tögöl – berni tögöl.
Şul arada tışlarda häm, koyaş çıgıp bulgan ayaz,
yaumıy yañgır, kükrämi kük, iskitärlek yämle yaz.
Beläbez anı Allanıñ da, tigez tügel könnäre,
tönä yämle havalar bulsa, bolıtlı bügen könnäre,
häm şulay uk bändälärneñ könnäre dä berdäy tügel.
Orışsa da kayçan hatınnar, ayep tügеl – berni tügel.
*
Karlar kebek
Kägızlarga yazsamda min, yazgan kebek ak karlarga.
Kış könläre kebek kırlarga, uramlarga – azbarlarga.
Kägazlärgä yazsam da min, yazgan kebek ak karlarga.
Kış könnäre kebek kırlarga, uramnarga – azbarlarga.
Ozak tormas kar östenä yazılganlar,
tayak belän sızgan kebek basılganlar.
Ozak tormas kar östenä yazılgannar,
tayak belän sızgan kebek basılgannar.
Yaz kilgäç uk alar ereb yuk bulırlar.
sularıda yirgä kereb, yuk bulırlar.
Yaz kilgäç uk alar erep yuk bulırlar.
suları da cirgä kerep, yuk bulırlar.
Kägazlarga yazganlarımda karlar kebek
ereb betkän kebek bulırlar anlar kebek.
Kägazlärgä yazgannarım da karlar kebek
erep betkän kebek bulırlar alar kebek.
Kaylay [kaylar] ukır, kayberläre yırtıb atar,
keçkenä eşlär belän çıbalmi bezneñ tatar.
Kayberäüläre ukır, kayberläre yırtıp atar,
keçkenä eşlär belän çıbalmıy bezneñ tatar.
*
Cillär
Tönge cillär kayçan kileb täräz kaga
köndä kakmi, uyatırlık bik äz kaga
başkalarga birä rähät yoklarga ul
andilarnıñ täräzlären äräz kaga.
Tönge cillär kayçan kilep täräzä kaga.
Köndä kakmıy, uyatırlık bik äz kaga.
Başkalarga birä rähat yoklarga ul,
andıylarnıñ täräzälären äräz kaga.
Tön urtası bötön keşelär yatkan bula,
yoklamasalarda kayberläre kapkan bula,
yazuçılarnıñ täräzlären şulay kagıb
yokolarından: toroñız! diyeb uyatkan bula.
Tön urtası böten keşelär yatkan bula,
yoklamasalar da kayberläre kapkan bula,
yazuçılarnıñ täräzälären şulay kagıp,
yokılarınnan: torıgız! diyep uyatkan bula.
Kaysını cillär uyatalar kileb irtä
kurkıtmiça äkren täräz çirtä-çirtä.
Şulay iseb yörgän cilneñ tavışları
arıb betkän yazuçılarga gayrät kertä.
Kayberäülärne cillär uyatalar kilep irtä,
kurıkıtmıyça äkren täräzä çirtä-çirtä.
Şulay isep yörgän cilneñ tavışları
arıp betkän yazuçılarga gayrät kertä.
*
Şärık cile
Örä cil, kıni täräzlärne
zırıldap piyalalar selkenä
vatdı täräzne yöräk ärni
äldä şökör bersengenä.
Örä cil, kıynıy täräzälärne,
zırıldap pıyalalar selkenä.
Vattı täräzäne, yöräk ärni,
äldä şöker bersen genä.
İke täräzdän vatdı bersen
korışim [?] tiz-tiz valganın
yalvaram cilgä: gakılga ker sin!
İke täräzädän vattı bersen
korışıym [?] tiz-tiz valganın.
Yalvaram cilgä: akılga ker sin!
Vatma isän kalganın.
Yukdır anıñ kolakları
yalvarsamda tıñlami
tazasında tette, uvakladı
öşeteb tuñdıra çındamı?
Vatma isän kalganın.
Yuktır anıñ kolakları
yalvarsam da tıñlamıy.
Tazasın da tette, vakladı.
Öşetep tuñdıra çındamı?
Şäfkatsez ul şärık cile
belmi kızgana kemlärnedä
unlab yıllar şundan ile
başka yakka üzgärmidä.
Şäfkatsez ul şärık cile,
belmi kızgana kemnärne dä.
Unlap yıllar şunnan ile
başka yakka üzgärmi dä.
*
Koyaş çıkdı – Koyaş çıktı
Hiç itmäsdän koyaş çıkdı
kızarıb şärek yagından
ozak vakıtlar tordı çıkmi
kürgänlär şaştı gakıldan.
Hiç itmästän koyaş çıktı
kızarıp şärık yagınnan.
Ozak vakıtlar tordı çıkmıy,
kürgännär şaştı akıldan.
Yaktırdı kük, tuldı nurlar
balkıb cihan aklandı
dusaydılar keçkenä-zurlar
bötön canlar şadlandı.
Yaktırdı kük, tuldı nurlar
balkıp cihan aklandı.
Dusaydılar keçkenä-zurlar,
böten cannar şatlandı.
Valdı yozaklar, çılbırlar kiseklär
bulgan kebek izge yıl
açıldı aradan kapka, işeklär
tordılar yabılıb ille yıl.
Valdı yozaklar, çılbırlar kiseklär,
bulgan kebek izge yıl.
Açıldı aradan kapka, işeklär,
tordılar yabılıp ille yıl.
Kiräkmi artık yäşeren, kaçıb
kurkıb, bagıb yörörgä
yak-yaklarga yullar açık
irkenlek barıb kilergä.
Kiräkmi artık yäşeren, kaçıp,
kurkıp, bagıp yörergä.
Yak-yaklarga yullar açık,
irkenlek barıp kilergä.
Hormätle kunaklar kileb töşde
yırak moñlı Kazandan
kemlär uyladı bundi eşne?
Kilmägän ide hiç kem andan.
Hormätle kunaklar kilep töşte
yırak moñlı Kazannan.
Kemnär uyladı modıy eşne?
Kilmägän ide hiç kem annan.
Çın tatarlar ide kunaklar
ike agay, ber tutaş
tatar süzlären işetde kolaklar
ike atna bertotaş.
Çın tatarlar ide kunaklar,
ike agay, ber tutaş.
Tatar süzlären işette kolaklar
ike atna bertotaş.
Alarnı küreb basdık ayakka
kitdek gayrät köçläneb
kıçkırıb söyläşdek törle yakka
başkalarga üçläneb.
Alarnı kürep bastık ayakka,
kittek gayrät köçlänep.
Kıçkırıp söyläştek törle yakka,
başkalarga üçlänep.
Doşmanlarda şunı belsen
betmägän tatar, tatar tele
Andi kavım niçek betsen?
Yartı Rusiyä tatar ile.
Doşmannar da şunı belsen
betmägän tatar, tatar tele.
Andıy kavım niçek betsen?
Yartı Rusiyä tatar ile.
*
Yaktırmi kön, atmi tañlar – Yaktırmıy kön, atmıy tañnar
Yaktırmi kön, atmi tañlar
kürenmi koyaş çıkkanı
Hoday eşen kemlär añlar?
totar koyaşnı ışıkdamı.
Yaktırmıy kön, atmıy tañnar,
kürenmi koyaş çıkkanı.
Hoday eşen kemnär añlar?
Totar koyaşnı ışıktamı.
Başka millätlär nur eçendä
yäşilär şad, dustlar kebek
bezneñ millät yatlar eşendä
totkon mähbuslar kebek.
Başka millätlär nur eçendä
yäşilär şat, duslar kebek
bezneñ millät yatlar eşendä
totkın-mähbüslär kebek.
Kürsät diyeb yaktı könlär
yalvarmim hoday-allalarga
kürälmimez andi könlär
oşansakda Alla barga.
Kürsät diyep yaktı könnär,
yalvarmıym hoday-allalarga
Kürä аlmıybız andıy könnär
ışansak ta Alla barga.
*
Yaz häbärläre
Ütkän kışnı yaugan karlar tormadılar biş ayda
nurlı cılı koyaş çıgıb betdelär ereb şul mayda
tuñıb torgan yılgalarda zur bozların taşladı
hiç itmäsdän yir yözöndä üzgäreşlär başladı
Ütkän kışnı yaugan karlar tormadılar biş ay da.
Nurlı cılı koyaş çıgıp, bettelär erep şul mayda.
Tuñıp torgan yılgalar da zur bozların taşladı.
Hiç itmästän cir yözendä üzgäreşlär başladı.
kürenmi keşelärdä toloplar här kiyemlär yip yiñel
hatın, kızlar külmäklärdän kiseb bärgänlär yiñen
sayri kükdä törle koşlar yaznı kotlagan bulıp
şulay iteb az vakıtda bakça, baglar yäşärde.
Kürenmi keşelärdä tolıplar, här kiyemnär cip-ciñel.
Hatın-kızlar külmäklärdän kisep bärgännär ciñen.
Sayrıy küktä törle koşlar yaznı kotlagan bulıp.
Şulay itep az vakıtta bakça-baglar yäşärde.
kapkara yirlär, bolonlar buldılar yäşel ber şäldi
ütmägänder ayda artık buldı gacäb yir yöze
yäş balalar şadlıgından yogorob sularda çaba
korsakların teräb baylar toralar yatıb daçada.
Kap-kara cirlär, bolınnar buldılar yäşel ber şäldäy.
Ütmägänder ay da artık buldı acäp cir yöze.
Yäş balalar şatlıgınnan yögerep sularda çaba.
Korsakların teräp baylar toralar yatıp daçada.